PRAWO RODZINNE – KONTAKT Z DZIECKIEM

Refleksje po szkoleniu w ramach doskonalenia zawodowego adwokatów w Krakowie

W dniu 30 listopada 2017 miałam przyjemność uczestniczyć w szkoleniu zorganizowanym przez Sekcję Praktyków Prawa Rodzinnego przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Krakowie, którego tematem przewodnim był kontakt z dzieckiem regulowany tak w postępowaniu przed Sądem Rejonowym, jak i przy okazji rozwodu lub separacji przed Sądem Okręgowym.

Wymiar szkolenia być ściśle praktyczny i jako taki sprawdził się doskonale, a adwokaci z Krakowa specjalizujący się w prawie rodzinnym mogli skorzystać z rzadko spotykanej okazji, aby zadać pytania sędziom rodzinnym oraz orzekającym w sprawach rozwodu i separacji. Takiej okazji nie mogłam przegapić. Wszak zazwyczaj czyli w Sądzie przepytywani jesteśmy my, pełnomocnicy lub nasi klienci.

Muszę też przyznać, że taka forma szkolenia z odwróconymi rolami bardzo przypadła mi do gustu.

Panie Sędzie Wydziałów Rodzinnych Sądów w Krakowie, będące gośćmi spotkania w Klubie Adwokata przy ul. Sławkowskiej chętnie dzieliły się z adwokatami praktycznymi aspektami problemów zakresu prawa rodzinnego przy okazji kontaktów z dzieckiem zarówno na etapie ustalania tych kontaktów, a także ich skutecznej egzekucji. Przybliżały nam okoliczności,  na które sądy zwracają uwagę przy okazji procedowania w tego rodzaju sprawach, a także zwracały uwagę na to, jak z czasem zmienia się przekrój wpływających do sądu tego typu spraw i stron je inicjujących.

Poniżej kilka refleksji, notatek z pojawiających się praktycznych zagadnień na szkoleniu

• Coraz częściej wpływają do sądów wnioski o uregulowanie kontaktów dziadków z dzieckiem, kilka lat temu była to rzadkość, dziś jest tych spraw kilka na jednej wokandzie sędziego rodzinnego w sądzie rejonowym – o kontaktach wnuków z dziadkami po rozstaniu rodziców szerzej pisałam tutaj.

 

• O uregulowanie kontaktów z dzieckiem zazwyczaj występują ojcowie, choć wnioski ze strony matek o uregulowanie kontaktów ojca z dzieckiemzdarzają się obecnie coraz częściej, a tutaj najczęstszą motywacją jest chęć usunięcia niepewności co do terminów i sposobu kontaktowania się z dzieckiem drugiego rodzica, a tym samym uniknięcia pozostawania w ciągłej gotowości do nieprzewidzianego spotkania tak matki sprawującej stałą pieczę nad dzieckiem, jak i samego dziecka,

 

• Ugoda to najlepsze rozwiązanie w kwestii uregulowania kontaktów z dzieckiem i warto do niej dążyć na każdym etapie postępowania, jak i oczywiście nim złoży się wniosek do sądu. Podkreślono rolę, jaką w ugodowych zakończeniach sporów mają do odegrania adwokaci jako profesjonalni pełnomocnicy w sprawach rodzinnych. Panie Sędzie zwracały uwagę, że porozumienie wypracowane przez same strony przy udziale swoich pełnomocników daje największe szanse, że w ten sposób uregulowane kontakty będą przestrzegane.

 

• Wymienialiśmy także własne przemyślenia co do celowości uczestnictwa adwokatów wraz ze stronami w mediacji. Sprawa jest dość kontrowersyjna. Za takim uczestnictwem przemawia zwłaszcza sytuacja, kiedy druga strona przychodzi wraz z profesjonalnym pełnomocnikiem na spotkanie z mediatorem celem zapewnienia równowagi także na etapie postępowania mediacyjnego. Wiele zależy także od przygotowania merytorycznego i profesjonalizmu mediatora, który często nie jest prawnikiem, a jego zadaniem jest sformułowanie zapisów ugody, która ma nadawać się do wykonania. Podkreślono, iż ugoda nie powinna być zawierana pod presją i za wszelką cenę. Jako taka powinna być przede wszystkim sukcesem samych stron, a nie tylko mediatora. Strony nie powinny mieć poczucia zmanipulowania przez mediatora. Spotkań przed mediatorem może być kilka, a strona powinna mieć możliwość przedyskutowania ram ewentualnego porozumienia ze swoim profesjonalnym pełnomocnikiem.

 

• Wysłuchanie dziecka w trybie art. 216 ze zn. 1 i 576 § 2 kpc  przed sądem (sędzią rodzinnym) w sprawie o kontakty, czy władzę rodzicielską jest szczególnie trudnym doświadczeniem dla małoletniego, mimo, że z założenia powinno odbywać się ono w luźniejszej atmosferze, specjalnym miejscu i mieć formę przyjaznej dziecku rozmowy. Decyzję o przeprowadzeniu wysłuchania dziecka skład orzekający powinien podjąć przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności dotyczących konkretnego dziecka. Nie można jednak zapominać, iż sędzia rodzinny ostatecznie powinien pewne pytania zadać wprost, a często sprowadzają się  one do tego, że dziecko musi w pewnym sensie opowiedzieć się za jednym z rodziców. Wniosek o takie wysłuchanie przed sądem rodzinnym pojawia się, natomiast przy okazji rozwodu jest niezwykle rzadki i nigdy nie może zastąpić opinii biegłych psychologów dziecięcych czy opinii OZSS. W sprawach spornych sąd może taki dowód dopuścić z także urzędu. Z zasady dziecko jest głównie rozpytywane właśnie w trakcie wydawania opinii specjalistycznej przez psychologów i pedagogów, którzy stosują przede wszystkim metodę obserwacji dziecka i mają szereg innych metod, aby w delikatniejszy sposób sprawdzić więź dziecka z każdym z rodziców,

 

• Bardzo istotne jest, aby rodzice pomimo rozstania i często związanego z tym konfliktu dążyli do obrania wspólnej linii wychowawczej, wprowadzili jednolite zasady, do jakich powinno stosować się dziecko, kiedy przebywa z każdym z rodziców z osobna. Dziecko ma tendencje do wykorzystywania konfliktu pomiędzy rodzicami do własnych celów. Najistotniejsze jednak jest nieprzenoszenie konfliktu pomiędzy rodzicami jaki zaistniał w związku z rozstaniem na sprawy dziecka, gdyż dziecko nie jest w stanie przyjąć emocji dorosłych bez szkody dla swego rozwoju psychofizycznego. Pomocne może okazać się tu skierowanie rodziców przez sąd  na terapię kształtującą prawidłowe postawy wychowawcze. O psychologicznym wsparciu w problemach rodzinnych przeczytasz także tutaj.

 

• Coraz częściej wykonywanie władzy rodzicielskiej powierzane jest ojcom, którzy stają się rodzicami wiodącymi sprawującymi codzienną pieczę nad potomstwem, matka zaś ma ustalone kontakty. Tę tendencję panie Sędzie oceniły pozytywnie. Ma to związek ze zmianami jakie zachodzą w społeczeństwie, a które przejawiają się we wzroście aktywności mężczyzn w ojcostwie. Dotyczy to nie tylko spraw załatwianych pomiędzy stronami w drodze porozumienia, ale także tych, w których oddanie pieczy ojcu nie jest dobrowolne, ale wynika z orzeczenia sądu.

 

• Kontakty z dzieckiem na tzw. „neutralnym gruncie” czyli poza mieszkaniami obojga rodziców są często bardzo pomocne w utrzymaniu niezakłóconej więzi z dzieckiem. Nastręczają one jednak wiele problemów praktycznych począwszy od ustalenia odpowiedniego lokalu na kontakt, gdyż dysponent pomieszczenia musi na to wyrazić zgodę, żeby potem kontakty mogły być egzekwowane, a skończywszy na dodatkowych i często niemałych kosztach, jakie wiążą się z wynajęciem pomieszczenia na kilkugodzinny powtarzający się regularnie kontakt, a które to koszty potem obciążają rodziców lub jednego z nich.

 

• Kontakty z dzieckiem w Święta, wakacje, ferie oraz inne szczególne okresy i dni wymagają osobnego od bieżących uregulowania, więcej o takich kontaktach piszę tutaj.

 

Opracowanie: krakowski adwokat Małgorzata Tokarz