Często w obiegowym języku słyszymy, że określenia „uznanie ojcostwa” i „ustalenie ojcostwa” używane są wymiennie. Warto sobie jednak uzmysłowić, że „ustalenie ojcostwa” jest pojęciem szerszym od „uznania ojcostwa” .
W przypadku dziecka pozamałżeńskiego ustalenie ojcostwa odbywa się poprzez złożenie oświadczenia o uznaniu ojcostwa lub poprzez sądowe ustalenie ojcostwa. O obu tych instytucjach będzie tutaj teraz mowa.
„Uznanie ojcostwa”, czy też dawniej„ uznanie dziecka” jest jedną z form ustalenia pochodzenia dziecka od określonego mężczyzny, z tym, że dotyczy wyłącznie takiego mężczyzny (aspirującego do ojcostwa w znaczeniu prawnym ), który nie jest mężem matki.
Drugą formą ustalenia pochodzenia dziecka pozamałżeńskiego jest tzw. sądowe ustalenie ojcostwa, a więc uzyskane w drodze orzeczenia sądowego.
Czym różni się uznanie ojcostwa od sądowego ustalenia ojcostwa, jak prawidłowo wybrać drogę prawną do ustalenia pochodzenia dziecka? Poniżej znajdziesz kilka podstawowych wskazówek, każda z wymienionych form ustalenia pochodzenia dziecka pozamałżeńskiego dotyczy bowiem innych sytuacji faktycznych i odbywa się co do zasady przed innymi organami.
Ustalenie ojcostwa przez sądem rodzinnym a uznanie ojcostwa w USC
Podstawową i najprostszą formą ustalenia pochodzenia dziecka pozamałżeńskiego od określonego mężczyzny jest złożenie przez takiego mężczyznę oświadczenia o uznaniu swego ojcostwa, inaczej mówiąc „ uznanie dziecka”, które odbywa się dobrowolnie przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego, co do zasady za potwierdzeniem ( zgodą ) matki dziecka. W szczególnych przypadkach potrzebna jest także zgoda innych podmiotów.
Z uznaniem ojcostwa mamy do czynienia wtedy, gdy nie ma sporu pomiędzy zainteresowanymi co do pochodzenia dziecka.
Sądowe ustalenie ojcostwa polega na złożeniu do sądu rodzinnego przez uprawnioną osobę ( powoda, powódkę ) pozwu o ustalenie ojcostwa określonego mężczyzny względem konkretnego dziecka. Rozpoczyna się proces sądowy, w wyniku którego w razie uwzględnienia powództwa zapada orzeczenie ustalające ojcostwo danego mężczyzny.
Sądowe ustalenie ojcostwa dotyczy więc sytuacji spornych lub wątpliwych.
Uznanie ojcostwa i sądowe ustalenie ojcostwa jako konkurencyjne formy ustalenia pochodzenia dziecka pozamałżeńskiego
Oba omawiane sposoby ustalenia pochodzenia dziecka pozamałżeńskiego ze sobą konkurują i wzajemnie się wykluczają.
Nie można skutecznie wnieść powództwa ustalenie ojcostwa, jeżeli wcześniej skutecznie złożono oświadczenie o uznaniu dziecka w USC przez tego samego lub innego mężczyznę.
Jak również nie można uznać dziecka, co do którego zostało sądownie ustalone ojcostwo tego samego lub innego mężczyzny.
W trakcie jednak sprawy o ustalenie ojcostwa ojciec biorący udział w takim procesie może za zgodą matki złożyć oświadczenie o uznaniu dziecka przed sądem rodzinnym ( opiekuńczym ). Natomiast uznanie ojcostwa poprzez oświadczenie przed Kierownikiem USC nie może nastąpić, jeżeli toczy się sprawa sądowa o ustalenie ojcostwa.
Jak wyżej wskazałam oświadczenie o uznaniu dziecka składa ojciec, a do skuteczności tego oświadczenia potrzebna jest zgoda ( potwierdzenie ) matki. Jeżeli ojciec złoży skuteczne oświadczenie w USC, to nie ma potrzeby wytaczania jakichkolwiek powództw, gdyż poprzez złożenie oświadczenia przez biologicznego ojca dziecko w aktach stanu cywilnego będzie traktowane jako pochodzące od niego, a tym samym jego ojcostwo prawnie zostanie ustalone.
Jeżeli ojciec dziecka nie chce złożyć oświadczenia o uznaniu, pozostaje powództwo o ustalenie ojcostwa.
Podobnie jeśli matka jej nie potwierdzi ojcostwa składającego oświadczenie mężczyzny również pozostaje tylko sądowe ustalenie ojcostwa.
Kto może uznać ojcostwo, a kto ustalić sądownie ojcostwo
Uznać ojcostwo ( dziecko ) może jego biologiczny ojciec za zgodą matki.
Powództwo o ustalenie ojcostwa może wytoczyć, a więc wnieść pozew o ustalenie ojcostwa: matka, domniemany ojciec, dziecko działając poprzez przedstawiciela ustawowego, dziecko samodzielnie, gdy osiągnie pełnoletność, prokurator.
Kiedy nie jest możliwe uznanie ojcostwa – przeszkody do uznania dziecka
- gdy toczy się sprawa o sądowe ustalenie ojcostwa,
- wcześniejsze uznanie dziecka przez innego mężczyznę,
- gdy nie zostało obalone domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki w drodze powództwa o zaprzeczenie ojcostwa ( pozamałżeńskie dziecko matki mężatki ),
- gdy okaże się, że chcący złożyć oświadczenie o uznaniu ojcostwa mężczyzna nie jest biologicznym ojcem dziecka – uznanie ojcostwa następuje, gdy mężczyzna, od którego dziecko pochodzi, oświadczy przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, że jest ojcem dziecka, Kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia przyjęcia oświadczeń koniecznych do uznania ojcostwa, jeżeli uznanie jest niedopuszczalne albo gdy powziął wątpliwość co do pochodzenia dziecka,
- gdy matka nie wyraziła zgody na uznanie ojcostwa – matka dziecka musi potwierdzić jednocześnie albo w ciągu trzech miesięcy od dnia oświadczenia mężczyzny, że ojcem dziecka jest ten mężczyzna
Kiedy nie jest możliwe sądowe ustalenie ojcostwa
Przeszkodą do sądowego ustalenia ojcostwa jest:
- wcześniejsze uznanie dziecka przez tego samego lub innego mężczyznę,
- gdy nie zostało obalone domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki w drodze powództwa o zaprzeczenie ojcostwa ( pozamałżeńskie dziecko matki mężatki )
- śmierć dziecka wyklucza pozew domniemanego ojca i matki, ale nie prokuratora
- osiągnięcie przez dziecko pełnoletniości wyklucza pozew domniemanego ojca i matki, ale nie samego dziecka i prokuratora
Do jakiego wieku dziecka można uznać dziecko
Dziecko można uznać od chwili poczęcia, a więc jeszcze przed urodzeniem i można to zrobić przez całe jego życie. Do uznania dziecka pełnoletniego potrzebna jest nadto jego zgoda.
Do jakiego wieku dziecka można ustalić sądownie ojcostwo
To zależy od tego, kto wnosi powództwo. W przypadku matki i domniemanego ojca, mogą oni zrealizować swoje uprawnienia do czasu osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Pozostali uprawnieni mogą pozew wnieść bez ograniczeń czasowych.
Kiedy można uznać dziecko – przesłanki uznania ojcostwa
Podstawową przesłanką skuteczności uznania ojcostwa jest bycie biologicznym ojcem dziecka i złożenie przez ojca oświadczenia określonej treści przed uprawnionym organem za zgodą ( potwierdzeniem ) matki.
Nie prowadzi się żadnego postępowania dowodowego przed odebraniem oświadczenia, także na okoliczność rzeczywistego pochodzenia dziecka, z tym, że w razie powzięcia wątpliwości co do pochodzenia dziecka przez kierownika USC odmawia on przyjęcia oświadczenia.
W praktyce zdarzają się przypadki, że dziecko uzna za zgodą matki, mężczyzna, który nie jest jego biologicznym ojcem, a okoliczność ta nie doprowadzi do odmowy przyjęcia takiego oświadczenia przez kierownika USC. Są mechanizmy prawne, które pozwalają wybrnąć z tej sytuacji, aby doprowadzić do ustalenia ojcostwa rzeczywistego ojca dziecka. Jest to jednak osobny, dość obszerny temat i w tym miejscu może być jedynie zasygnalizowany.
Przesłanki sądowego ustalenia ojcostwa
Sądowe dochodzenie ojcostwa oparte jest na domniemaniu, że ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka. Okoliczność, że matka w tym okresie obcowała także z innym mężczyzną, może być podstawą do obalenia domniemania tylko wtedy, gdy z okoliczności wynika, że ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne.
Przeprowadza się postępowanie dowodowe na okoliczność pochodzenia dziecka, które kończy się wydaniem wyroku w sprawie.
Na koniec warto przypomnieć, gdyż już wiele razy takie określenie słyszałam lub czytałam w pismach sądowych, że nie ma czegoś takiego jak „ pozew o uznanie ojcostwa”.
Opracowanie: